عمل چشم به مجموعه‌ای از جراحی‌های تخصصی گفته می‌شود که برای بهبود دید، درمان بیماری‌های چشمی یا اصلاح ظاهر چشم انجام می‌گیرد. پزشک معمولاً زمانی انجام جراحی را پیشنهاد می‌کند که درمان‌های دارویی یا روش‌های غیرجراحی (مثل عینک یا لنز) دیگر کارایی لازم را نداشته باشند. شرایطی مثل آب مروارید، نزدیک‌بینی یا دوربینی شدید، آسیب قرنیه، یا افتادگی پلک از جمله مواردی هستند که ممکن است نیاز به جراحی پیدا کنند.

انواع عمل‌های چشم بر اساس هدف جراحی

به‌طور کلی، جراحی‌های چشم به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:

جراحی‌های اصلاح دید

جراحی‌های اصلاح دید با هدف حذف وابستگی به عینک یا لنز انجام می‌شوند. این روش‌ها معمولاً با لیزر یا کاشت لنز انجام می‌گیرند. انواع پرکاربرد جراحی‌های اصلاح دید عبارت‌اند از:

• لیزیک (LASIK): یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای اصلاح نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم. در این روش لایه نازکی از قرنیه تراش داده می‌شود تا انحنای آن اصلاح شود.
• لازک (LASEK): مشابه لیزیک است اما برای افرادی با قرنیه نازک‌تر مناسب‌تر است.
• PRK: روشی قدیمی‌تر که در آن سطح قرنیه بدون برش تراش داده می‌شود؛ برای کسانی که نمی‌توانند لیزیک انجام دهند.
• فمتولیزیک: جدیدترین روش اصلاح دید که بدون تیغ و با لیزر دقیق انجام می‌شود.
• کاشت لنز داخل چشمی (ICL): برای افرادی که شماره چشم بالایی دارند یا قرنیه‌شان مناسب لیزر نیست، لنز مصنوعی درون چشم قرار می‌گیرد.

جراحی‌های درمانی بیماری‌های چشمی

این گروه از جراحی‌ها با هدف درمان یا کنترل بیماری‌های جدی چشم انجام می‌شوند تا از کاهش بینایی یا نابینایی جلوگیری شود. انواع رایج آن شامل:

1. جراحی آب مروارید (کاتاراکت): در این عمل عدسی تیره و کدر چشم با یک عدسی شفاف مصنوعی جایگزین می‌شود.
2. جراحی آب سیاه (گلوکوم): برای کاهش فشار داخل چشم و جلوگیری از آسیب به عصب بینایی.
3. جراحی شبکیه: برای درمان جداشدگی شبکیه، خون‌ریزی شبکیه یا دیابت چشمی.
4. پیوند قرنیه (کراتوپلاستی): در مواردی که قرنیه آسیب دیده یا کدر شده، با قرنیه سالم اهداکننده جایگزین می‌شود.
5. جراحی رفع انحراف چشم (استرابیسم): برای تنظیم موقعیت عضلات چشم، به‌ویژه در کودکان.

جراحی‌های زیبایی و ترمیمی

این جراحی‌ها بیشتر با هدف بهبود ظاهر چشم و پلک‌ها انجام می‌شوند اما گاهی نقش درمانی نیز دارند، مثلاً در مواردی که افتادگی پلک مانع دید می‌شود.

رایج‌ترین انواع آن عبارت‌اند از:

• بلفاروپلاستی: جراحی برای رفع پف، چروک یا افتادگی پلک‌ها.
• جراحی ترمیمی پلک: برای بازسازی بافت پلک پس از تروما، سوختگی یا تومور.
• اصلاح انحراف چشم در بزرگسالان: گاهی علاوه بر جنبه درمانی، برای بهبود تقارن و زیبایی انجام می‌شود.
• تزریق فیلر یا بوتاکس اطراف چشم: در برخی موارد به‌عنوان درمان غیرجراحی زیبایی به‌کار می‌رود.

عوارض احتمالی جراحی‌های چشمی و راه‌های پیشگیری از آن‌ها

هرچند بیشتر جراحی‌های چشم امروزه با ایمنی بالا انجام می‌شوند، اما مانند هر عمل دیگری ممکن است عوارضی رخ دهد. عوارض احتمالی عبارتند از:

• تاری یا دوبینی موقت
• خشکی یا سوزش چشم
• عفونت یا التهاب بعد از عمل
• حساسیت به نور
• در موارد نادر، کاهش دائمی بینایی

راه‌های پیشگیری:

• انجام جراحی توسط چشم‌پزشک باتجربه
• انجام دقیق آزمایش‌ها و تصویربرداری قبل از عمل
• رعایت کامل مراقبت‌های بعد از جراحی (استفاده منظم از قطره‌ها و اجتناب از تماس چشم با آب آلوده)

مراحل قبل و بعد از عمل چشم؛ مراقبت‌هایی که باید جدی گرفت

پیش از عمل، پزشک آزمایش‌ها و بررسی‌های دقیقی انجام می‌دهد تا نوع جراحی مناسب انتخاب شود. بیمار باید مصرف برخی داروها را متوقف کرده و از آرایش چشم یا استفاده از لنز در روز عمل خودداری کند.

نکاتی مهم برای بعد از جراحی چشم

• چشم‌ها معمولاً کمی سوزش یا خارش دارند که طبیعی است.
• باید از قطره‌های آنتی‌بیوتیک و ضدالتهاب طبق تجویز پزشک استفاده شود.
• در چند روز اول از مالیدن چشم و تماس با آب جلوگیری شود.
• استفاده از عینک آفتابی در فضای بیرون توصیه می‌شود.

سخن پایانی

جراحی‌های چشمی امروز با کمک فناوری‌های پیشرفته بسیار ایمن‌تر و دقیق‌تر از گذشته انجام می‌شوند. انتخاب نوع عمل مناسب، بستگی به وضعیت چشم، سن بیمار، سبک زندگی و تشخیص پزشک دارد. مهم‌ترین نکته این است که قبل از تصمیم به جراحی، معاینه دقیق و مشاوره با چشم‌پزشک متخصص انجام شود تا بهترین نتیجه با کمترین خطر به دست آید.